Listopad 2019: Grupa kobiet, w tym aktorki teatru Bagatela zawiadamia prezydenta Krakowa Jacka Majchrowskiego o mobbingu i molestowaniu seksualnym przez Henryka Jacka Schoena, pełniącego w latach 1991-2020 funkcję dyrektora: „Przez tyle lat milczałyśmy, ale jest w nas teraz mobilizacja, by zakończyć molestowanie i mobbingowanie. Boimy się, że stracimy pracę, ale trzeba było wreszcie powiedzieć: «dość»” [Gurgul, Skowrońska, Sid 2019]. Prezydenta Krakowa, zgodnie ze zobowiązującym go prawem, zawiadamia o sprawie prokuraturę.

Po zawiadomieniu: Sprawa odbija się szerokim echem, a grupa kobiet zaczyna składać świadectwa. Z wypowiedzi osób skarżących [Wkładanie języka w ucho… 2019]:

• Aktorka zachowująca anonimowość: To była tajemnica poliszynela. Wszyscy bali się o tym mówić. Panował paraliżujący wstyd, że jesteśmy tak traktowane i strach, że konsekwencje będą dla nas bardzo niedobre. Każda z nas myślała, że to dotyczy tylko jej […]. Nie zgadzamy się na takie traktowanie jako kobiety i pracownice tego teatru. W zależności dyrektor-aktorka powinno wystarczyć uściśnięcie ręki, a nie obejmowanie i przyciskanie całym sobą do czyjegoś ciała i mówienie, która część ciała mu się u mnie podoba. 
• Patrycja Babicka, pracownica Teatru Bagatela: Dyrektor na początku stwarza sytuację, w której pracownica staje się od niego zależna. Zaczyna od ojcowskich gestów, które sprawiają, że pierwsze przekroczenia granicy powodowały we mnie poczucie winy. Na zasadzie, że może rzeczywiście doprowadziłam do czegoś, co mogło zasugerować, że on sobie pozwala. Ale w momencie, kiedy powiedziałam wyraźnie nie i nie przyniosło to efektu, zrozumiałam, że to zupełnie nie o to chodzi. Długo trwało zanim przestałam źle się czuć sama ze sobą. […] Każdą z tych sytuacji odchorowywałam. Wracałam do domu i czułam się brudna, miałam poczucie winy. Popadałam w depresję.
• Karolina Więckowska: Gdy byliśmy tylko we dwoje w biurze zostałam wygłaskana po plecach. Dyrektor odchylił sukienkę i zaczął głaskać mnie po plecach. Zareagowałam na to krzykiem, że tego nie wolno dotykać, żeby tego nie robił. Wtedy usłyszałam komunikat, że chciał tylko zobaczyć, że nic się nie stało, że jestem przewrażliwiona. Reakcja wyraźnego sprzeciwu skończyła się tekstem: «Lubię, jak jesteś taka ostra». 

Po pojawieniu się publicznej zapowiedzi spotkania osób pokrzywdzonych z prezydentem Krakowa Jackiem Majchrowskim dyrektor Schoen próbuje wpływać na pracownice: 

Zadzwonił i zapytał, czy rzeczywiście czułam się przez niego kiedyś nagabywana i molestowana. Powiedział, że jeżeli tak, to bardzo przeprasza, tłumaczył to wszystko swoją serdecznością, powiedział, że mamy niebywałą koneksję, jakieś porozumienie dusz. Na koniec powiedział: «Rozumiem, że wyjaśniliśmy sprawę i nie wybierasz się na żadne spotkanie z prezydentem». Udałam się do garderoby i dostałam ataku paniki. I zaczęłam strasznie płakać. Miałam problem, żeby złapać oddech [Wkładanie języka w ucho… 2019].

Po złożeniu skargi u Majchrowskiego i przed zawiadomieniem prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa nazwiska osób skarżących trafiają do rąk dyrektora Schoena. Prezydent Majchrowski komentuje: „Nie pamiętam, żeby prosiły mnie o anonimowość. Jeżeli się tego typu sprawę porusza, to nie można liczyć na anonimowość. One same zbierając się zrobiły pewien ferment. Pan Schoen, kiedy do mnie przyszedł, znał nazwiska wszystkich osób”. [Wkładanie języka w ucho… 2019; Kraków. Prezydent Majchrowski tłumaczy… 2019]

Listopad 2020: Prokuratura sporządza akt oskarżenia.

Styczeń 2021: Po postawieniu prokuratorskich zarzutów, umowa z Henrykiem S. zostaje rozwiązana i przestaje on pełnić funkcję dyrektora teatru Bagatela. Na początku czerwca 2021 nowym dyrektorem instytucji zostaje Andrzej Wyrobiec; stanowisko dyrektora artystycznego obejmuje Krzysztof Materna.

1 lipca 2021: Rozpoczyna się proces byłego dyrektora teatru Bagatela. Akt oskarżenia, sporządzony przez prokuraturę w listopadzie 2020 roku, zarzuca Henrykowi S. „czyny przeciwko wolności seksualnej, naruszanie praw pracowniczych oraz naruszanie nietykalności cielesnej” na szkodę dziewięciu pokrzywdzonych w okresie od 2009 roku do października 2019 roku. W treści aktu oskarżenia czytamy: 

Czyny oskarżonego polegały na naruszaniu praw pracowniczych poprzez m.in. dyskryminowanie pokrzywdzonych ze względu na płeć, niezapewnienie bezpiecznych warunków pracy, naruszenie godności pracownika. W odniesieniu do sześciu osób pokrzywdzonych doszło również do doprowadzenia ich do poddania się innej czynności seksualnej. Chodzi o dotykanie, całowanie i inne czynności wykonywane w stosunku do kobiet. Pokrzywdzone, pracując przy realizacji dzieła w postaci spektaklu teatralnego, powinny mieć zapewnioną atmosferę sprzyjającą pracy twórczej, bezpieczne warunki pracy. […] Warunki pracy, w których występował strach i upokorzenie, nie były bezpieczne nie tylko dla psychiki pokrzywdzonych, ale też dla ich zdrowia fizycznego [Pitoń 2020].

Prokuratura podejmuje także decyzję o zastosowaniu wobec oskarżonego dozoru policji (stawiennictwo raz w tygodniu), poręczenia majątkowego w wysokości 50 tys. zł oraz zakazu zbliżania się do osób pokrzywdzonych i pełnienia funkcji dyrektora. Henryk Schoen od początku zaprzecza oskarżeniom: „Nigdy nie molestowałem seksualnie pracownic ani kobiet współpracujących z teatrem, a także nie dopuszczałem się mobbingu” [rsr/PAP 2021]. Oskarżonemu w przypadku udowodnienia winy grozi kara do trzech lat pozbawienia wolności. Proces toczy się z wyłączeniem jawności. 

Grudzień 2024: Proces trwa. 

Komentarz 

Monika Kwaśniewska pisała, że historia teatru ma w kontekście sprawy Bagateli przynajmniej potrójne znaczenie: 

Po pierwsze, opowieści pracownic dotyczyły długiej historii tej konkretnej instytucji. Po drugie, ich świadectwa stały się (póki co) zdecydowanie najważniejszym wydarzeniem w obrębie ruchu #metoo w polskim teatrze, przez co 6 listopada 2019 roku stał się dniem przełomowym, zwrotem, po którym powinna nastąpić zmiana obejmująca dużo szerszy krąg niż Teatr Bagatela. Po trzecie, wydarzenie to stało się jednym z ważniejszych przyczynków do wypowiedzenia tego, co było i jest ukrytą historią polskiego teatru – mianowicie, że opisywane przez pracownice zdarzenia były i są normą wielu instytucji, także tych, które omija współczesna krytyka instytucjonalna, bo nie należą do wąskiej grupy progresywnych teatrów. Na tych wszystkich poziomach ujawnione, nazwane i ocenione zostało to, co stanowiło mocny, afektywny, skrzętnie blokowany, neutralizowany nurt współtworzący relacje w polskich teatrach (nie tylko polskich i nie tylko w teatrach). Wiedza o nim była dotąd najczęściej plotką i tajemnicą (Majewska, 2020); była na wielu poziomach zaprzeczana, wypierana, objawiała się jako poczucie skrzywdzenia i winy, buntu i wstydu, wzburzenia i strachu, oburzenia i niedowierzania. Ten zbiór niejasnych, sprzecznych afektów, rozproszonych między rozmaitymi podmiotami i instytucjami, subiektywnych i obiektywnych, między innymi pod wpływem ruchu #metoo zaczął buzować, a w końcu wyciekać w aktach, które postrzegam jako analogiczne do torsji i wymiotów [Kwaśniewska 2020].

Podobne sprawy

W związku ze sprawą teatru Bagatela lub niezależnie od niej w kolejnych teatrach i instytucjach edukacyjnych dochodzi do ujawnienia nadużyć związanych z molestowaniem, mobbingiem i innymi formami przemocy wobec pracowników – sprawy nie trafiają do sądów, kończą się postępowaniami dyscyplinarnymi lub przyspieszonymi konkursami na stanowiska kierownicze. Najpełniejszy wykaz podaje KALENDARIUM WYDARZEŃ_#MeToo w polskim środowisku teatralnym [2023]: 

• maj 2020: Na stronach portalu Povaha.org.ua Mariana Sadovska opisuje wieloletnią przemoc psychiczną i fizyczną, jakiej w strukturach Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” doświadczyła od jego założyciela i lidera Włodzimierza Staniewskiego [zobacz hasło].
• styczeń 2021: Studentki bytomskiego Wydziału Tańca oskarżają reżysera Pawła Passiniego o przymuszanie do nagości i „molestowanie bez dotykania” w czasie pracy nad spektaklem dyplomowym. Sprawa zostaje zgłoszona do prokuratury.
• marzec 2021: Anna Paliga, aktorka i absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi przedstawia na Radzie Programowej uczelni katalog przemocowych zachowań, jakich doświadczała w murach szkoły, wymieniając nazwiska wykładowców. Wyznanie Paligi uruchamia lawinę kolejnych świadectw aktorów, aktorek i absolwentów łódzkiej uczelni. Imienne skargi złożyło czterdzieści pięć osób. W szkole zjawia się kontrola Państwowej Inspekcji Pracy. W trybie pilnym rektor Milenia Fiedler powołuje Komisję Antymobbingową i Antydyskryminacyjną, która publikuje raport końcowy zawierający zarzuty wobec trzydziestu osób, w tym dwudziestu siedmiu nauczycieli akademickich z różnych wydziałów. Trzy osoby zostają odsunięte od zajęć ze studentami w roku akademickim 2021/22 (zobowiązane do odbycia odpowiednich szkoleń decydujących o dalszym zatrudnieniu). Dwóch wykładowców składa wypowiedzenia. Rzecznik Dyscyplinarny otrzymuje od rektor polecenie prowadzenia spraw pięciu wykładowców – dwie sprawy uległy przedawnieniu, dwie inne zostały zgłoszone do prokuratury. Raport wylicza również kroki naprawcze podjęte przez Szkołę Filmową (zatrudnienie dodatkowego psychologa i wprowadzenie nowych zajęć, m. in. „Świadoma zgoda” oraz „Bezpieczna przestrzeń”). 
• marzec 2021: Dziennikarka wrocławskiego oddziału „Gazety Wyborczej” opisuje przypadek wieloletniego nadużywania władzy, przemocy, mobbingu i molestowania seksualnego, jakiego dopuszczała się Barbara B., prowadząca zajęcia z techniki wokalnej we wrocławskiej Akademii Sztuk Teatralnych. Wykładowczyni po otrzymaniu upomnienia przechodzi na emeryturę – wkrótce potem pozywa do sądu o zniesławienie studenta, który pierwszy głośno zaprotestował przeciwko jej metodom. Odbyła się do tej pory jedna rozprawa.
• wrzesień 2021: Angelika Pitoń publikuje reportaż stworzony na podstawie rozmów z ponad dwudziestoma byłymi i obecnymi pracownikami i pracowniczkami teatru Groteska w Krakowie, ujawnia wieloletnie zachowania mobbingowe Adolfa Weltschka sprawującego funkcję dyrektora od 25 lat. Oskarżony nie przyznaje się do zarzutów. Urząd miasta przeprowadza kontrolę i zleca kolejną Państwowej Inspekcji Pracy. Obydwie wykazują drobne uchybienia, a dyrektor zostaje zobowiązany do „właściwego kształtowania w zakładzie zasad współżycia społecznego”. Władze miasta decydują się na uruchomienie procedury konkursowej w celu wyłonienia dyrektora teatru na kolejną kadencję. Konkurs wygrywa teatrolog Karol Suszczyński (Weltschek był jednym z pięciu jego konkurentów). 
• luty 2023: Do prezydenta miasta stołecznego wpływa oficjalne pismo byłych i obecnych pracowników Teatru Kwadrat w Warszawie oskarżających dyrektora Andrzeja Nejmana o przekraczanie dopuszczalnych granic („obraża, pije w pracy, nie szanuje pracowników administracyjnych”). Władze miasta decydują się nie powoływać Andrzeja Nejmana na kolejną kadencję (kieruje teatrem od 2010 roku) i ogłaszają konkurs.