Kwiecień 2000: Premiera spektaklu Ofiara Wilgefortis na podstawie motywów z książki Olgi Tokarczuk Dom dzienny, dom nocny w Teatrze Wierszalin (Supraśl, woj. podlaskie).
2001-2003: Reżyser spektaklu, Piotr Tomaszuk, obejmuje dyrekcję Teatru Lalkowego Banialuka. Przychodzi tam z własnym zespołem złożonym z aktorów Towarzystwa Teatralnego Wierszalin i realizuje na nowo sztuki z jego repertuaru – m.in. Ofiarę Wilgefortis.
Listopad 2005: Teatr Wierszalin przygotowuje wznowienie spektaklu Ofiara Wilgefortis.
29 listopada 2005: Odbywa się sesji sejmiku wojewódzkiego. W związku z projektem przekształcenia Teatru Wierszalin w instytucję samorządową współfinansowaną przez województwo i ministerstwo, radni Krzysztof Kozicki i Zbigniew Puksza (Liga Polskich Rodzin) zgłaszają protest. Otwarcie przyznając się do nieobejrzenia spektaklu Ofiara Wilgefotis, lecz w oparciu o wydrukowane z internetu zdjęcia do spektaklu przedstawiające drewnianą rzeźbę ukrzyżowanej brodatej kobiety z obnażonym biustem (legendarnej średniowiecznej świętej Wilgefortis) oskarżają Teatr Wierszalin o „bluźnierstwo i obrazę uczuć religijnych”. Radny Kozicki: „Poinformujemy Ministerstwo Kultury, co tu się wyprawia. A Zarząd Województwa powinien zawiadomić prokuraturę. […] Niech ich sobie nagradzają w Nowym Jorku i Brukseli. My doskonale wiemy, o co tutaj chodzi”. Radny Puksza: Wierszalin to „robaczywy rodzynek, który trzeba wykreślić z budżetu. […] jeśli obecna koalicja zatwierdzi subwencję dla Wierszalina, to deklaruję, że w kolejnej kadencji ten teatr zostanie z Podlasia przegoniony kijami” [Jankiewicz 2007]. W reakcji na słowa Pukszy działacze Socjaldemokracji Polskiej składają do prokuratury zawiadomienie o przestępstwie gróźb karalnych.
Po sesji sejmiku: Tomaszuk odpowiadając na słowa radnych: „Zarzut radnego o obrazę uczuć religijnych jest absurdalny. Na naszym spektaklu wielokrotnie gościli księżą i zakonnicy. Wychodzili zachwyceni. Ale o czym tu mówić, skoro radny spektaklu nie oglądał. Niepokoi mnie natomiast język radnego, te jego «kije». Takim językiem przemawiał faszyzm” [Żmijewska, Medek 2005].
Minister Kultury Michał Ujazdowski (PiS) oznajmia, że widział Ofiarę Wilgefortis, nie podziela krytyki i popiera plany utworzenia na bazie Wierszalina instytucji kultury współfinansowanej przez ministerstwo i samorząd wojewódzki.
15 grudnia 2005: Senator LPR Jan Szafraniec wysyła do ministra kultury oraz do marszałka województwa podlaskiego Janusza Krzyżewskiego (SLD) list otwarty krytykujący działalność Wierszalina.
22 grudnia 2005: Osobne oświadczenie popierające list Szafrańca podpisuje 16 senatorów różnych partii: LPR-u, Samoobrony, PiS-u oraz PSL-u (w tym sam Szafraniec).
Styczeń 2006: Piotr Tomaszuk zostaje powołany na stanowisko dyrektora Teatru Wierszalin, a teatr staje się instytucją kultury finansowaną przez samorząd województwa. Teatr stara się też o dotację z ministerstwa kultury.
W komentarzu do powyższych decyzji Andrzej Fedorowicz, poseł LPR, stwierdza:
Nie interesuje mnie ani osoba Piotra Tomaszuka, ani kogo marszałek mianuje na takie stanowisko. Liga Polskich Rodzin kwestionuje tylko wydawanie pieniędzy na takie sztuki, jak Ofiara Wilgefortis. Są w nich przekazywane treści wątpliwe, a niekiedy obrazoburcze. Nasze stanowisko jest twarde. Uważamy, że nie wolno wydawać pieniędzy podatnika na wątpliwe przedsięwzięcia, czy wątpliwą sztukę, a taką właśnie reprezentuje Stowarzyszenie Wierszalin. Dlatego też nie dopuścimy, aby teatr otrzymywał ministerialne dotacje. Na biurko ministra trafiły już materiały dotyczące działalności Teatru Wierszalin. Przedstawiliśmy swoją opinię i list otwarty senatora Szafrańca. W dobie, kiedy rząd szafuje hasłami o tanim państwie, nie możemy pozwolić, aby budżetowe pieniądze były wydawane lekką ręką [mr 2006].
9 marca 2006: Zmienioną wersją spektaklu Ofiara Wilgefortis, z nową obsadą aktorską, Teatr Wierszalin inauguruje działalność jako teatr samorządowy. Rzeczniczka marszałka województwa podlaskiego Bożena Bednarek potwierdza, że ministerstwo „nie zmieniało i nie zmienia zdania”. Sejmik przeznaczył na pierwszy rok nowego funkcjonowania Teatru Wierszalin 250 tys. zł, drugie tyle przekazuje ministerstwo [PAP 2006].
Kontekst
Wilgefortis to męczennica przez Kościół oficjalnie uznana w XVI wieku (skreślona z rejestru świętych w 1969 roku), patronka nieudanych małżeństw i kobiet, które chcą uniknąć męskiego pożądania. Była córką króla Portugalii, który chciał ją wydać za mąż za pogańskiego króla Sycylii. Wilgefortis modliła się gorąco do Boga, by pozwolił jej zachować czystość. Ten oddał jej swoją twarz. Rozwścieczony ojciec kazał córkę ukrzyżować.
Ofiara Wilgefortis to jeden z najbardziej utytułowanych spektakli Teatru Wierszalin: wygrał konkurs na wystawienie polskiej sztuki współczesnej ogłoszony przez Ministerstwo Kultury, reprezentował Polskę na targach Expo w Hanowerze (2000) i Europaliach w Brukseli (2001) [Żmijewska, Medek 2005].
Komentarze
Roman Pawłowski w „Gazecie Wyborczej” pisał: „Cenzura – już nie polityczna jak w PRL, ale obyczajowa – próbuje wrócić tylnymi drzwiami pod pretekstem dbania o publiczną moralność” [Pawłowski 2005]. Wspominał przy tym sprawy Teatru Wierszalin oraz Suka Off w Warszawie i Łodzi.
