17 lipca 2015: Jaś Kapela, poeta i członek zespołu Krytyki Politycznej, zamieszcza na swoim kanale na portalu YouTube film zatytułowany „Mazurek Kapeli – Polacy witają uchodźców”. 

Wraz z trzema innymi osobami Kapela śpiewa przerobioną wersję hymnu państwowego:

Jeszcze Polska nie zginęła, 
Kiedy my żyjemy, 
Nasza bieda już minęła, 
Migrantów przyjmiemy. 

Marsz, marsz, uchodźcy, 
Z ziemi włoskiej do Polski, 
Za naszym przewodem 
Łączcie się z narodem. 

Przejdźcie Wisłę, przejdźcie Wartę, 
Bądźcie Polakami, 
Serca nasze są otwarte, 
Pomagać kochamy. 

Marsz, marsz, uchodźcy, 
Z ziemi włoskiej do Polski, 
Za naszym przewodem 
Łączcie się z narodem. 

Jak Czarniecki do Poznania 
Po szwedzkim zaborze  – 
Dla ojczyzny ratowania 
Przepłyńcie przez morze. 

Marsz, marsz, uchodźcy, 
Z ziemi włoskiej do Polski, 
Za naszym przewodem 
Łączcie się z narodem. 

Już tam ojciec do swej Basi 
mówi, zapłakany: 
– Słuchaj, dziecko, dzisiaj naszych 
uchodźców witamy! 

Marsz, marsz, uchodźcy, 
Z ziemi włoskiej do Polski, 
Za naszym przewodem 
Łączcie się z narodem. 

Utwór powstaje jako zaproszenie na manifestację „Polacy witają uchodźców!”. Latem 2015 roku trwa w Europie apogeum tak zwanego kryzysu migracyjnego. 

Maj 2016: Kapela zostaje wezwany na komendę policji w Zielonce i przesłuchany w związku z zamieszczonym w sieci nagraniem.

26 września 2016: Sąd Rejonowy w Wołominie uznaje Kapelę winnym tego, że „demonstracyjnie okazuje lekceważenie Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej Polskiej” [Kurkiewicz Kajetan, msz 2017] i w trybie nakazowym wymierza mu karę grzywny w wysokości 500 zł. Kapela składa sprzeciw wobec wyroku nakazowego.

12 kwietnia 2017: Kapela zostaje uznany winnym naruszenia przepisów ustawy o godle, barwach i hymnie. Sędzia w uzasadnieniu stwierdził, że „niedopuszczalne jest przetwarzanie artystyczne hymnu czy też nadawanie mu stylizowanej formy. Zachowanie obwinionego uznał za celowe i mające charakter prowokacyjny. Sąd wskazał, że mógł on zabrać głos w debacie publicznej i zwrócić uwagę społeczeństwa na kwestię uchodźców, wykonując hymn z oryginalnym tekstem, wyjaśniając jednocześnie jego historię i znaczenie” [Szczęsnowicz 2017]. Wymierza poecie karę 1000 zł grzywny i nakazuje zwrot kosztów sądowych. Kapela komentuje: „Dziwi mnie ekspresowe tempo wyroku. Sąd nie zgodził się na przesłuchanie naszych świadków. Poniekąd to rozumiem, bo uznał to, czego dowodziliśmy, czyli że nie znieważyliśmy narodu polskiego. Ale widocznie w ocenie sędziego każda przeróbka literacka jest wykroczeniem” [Kurkiewicz Kajetan, msz 2017]. Poeta składa apelację od wyroku. Dodaje także, że chciał spisany Hymn dla uchodźców jako wiersz zamieścić w przygotowywanym tomiku: „Teraz okazało się, że jest niezgodny z prawem, więc będę musiał się skonsultować z prawnikami” [tamże]. Kapela publikuje felieton zatytułowany Jak nie otoczyłem należną czcią Hymnu i zostałem poetą wyklętym.

13 lutego 2018: sąd wydaje prawomocny wyrok, podtrzymując wymiar kary nałożonej na Kapelę. 

18 lutego 2018: po wyroku redaktorka naczelna „Krytyki Politycznej” apeluje, aby w ramach solidarności ze skazanym i sprzeciwu wobec interpretacji prawa publikować własne nagrania hymnu z tekstem Kapeli: „Celowo i z całą świadomością kosztów, jakie można ponieść (przypominam: tysiąc złotych), złamać prawo dlatego, że jest się przekonanym, że narusza ono ważne dla nas wartości” [JOK 2018]. Do protestów przyłączają się dziennikarki i aktywiści – grupa kilku osób odśpiewuje przeróbkę pod siedzibą warszawskiej prokuratury. Pada pomysł zorganizowania publicznej zbiórki na zapłacenie grzywny Kapeli, ale zostaje zarzucony, gdyż zabrania jej kodeks karny.

20 lutego 2018: Jan Stanisław Skorupski, polski poeta i redaktor mieszkający w Szwajcarii, na wieść o skazaniu Kapeli przesyła do redakcji „Monitora Konstytucyjnego” list, w którym przyznaje się do popełnienia tego samego czynu: „Ponieważ ja też 15 lipca 1990 roku w Grunwaldzie napisałem namiastkę hymnu i umieściłem ją w książce TEMPO, zastanawiam się jaką karę wymierzy mi polski sąd, bo zmiany w mojej wersji hymnu są większe, a uzasadnienia umieszczone w sonetach są dobitne i jednoznaczne” [pisownia oryginalna; Redakcja 2018]. Do listu autor załącza napisany przez siebie Sonet o skazywaniu hymnu:

Jan Kapela został skazany
przez sąd polski za zmiany w hymnie
ten temat od dawna jest przy mnie
był już w książce publikowany

dlaczego sąd mnie nie skazuje
tego nie potrafię zrozumieć
sędzia przecież musi coś umieć
choć moich książek nie czytuje

dwaj polscy prezydenci mieli
i ciepło się wypowiedzieli
do sądu książek nie wysłali

po premierze w Klubie Księgarza
TEMPO hymn znacznie upokarza
o tym śmiało piszę z oddali

Zurych, 16 lutego 2018

Sierpień 2018: Kapela wnosi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu skargę na polski wymiar sprawiedliwości. Uzasadnia ją ingerencją w wolność słowa [Mrozek 2018].

Wrzesień 2018: Rzecznik Praw Obywatelskich, Adam Bodnar, składa do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną od wyroku na Kapelę. Wniosek o uniewinnienie uzasadnia koniecznością równoważenia szacunku dla hymnu RP ochroną prawa do swobody wypowiedzi i prawa do wolności twórczości artystycznej [Bukłaha 2019]. RPO powołuje się m.in. na art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wskazując, że wszystkie ewentualne ograniczenia wolności wyrażania poglądów mogą być ustanawiane i wprowadzane tylko wtedy, gdy są konieczne. „W ocenie Rzecznika, przyjęta przez Sąd Okręgowy wykładnia […] wskazująca, że każde deformowanie słów hymnu jest naruszeniem przepisów ustawy i statuuje wykroczenie, a regulacje tej ustawy zakazują każdego przetwarzania hymnu RP niezależnie od formy i celu, jest nietrafna”, gdyż przyjęcie takiej wykładni „całkowicie pomija konieczność badania społecznej szkodliwości czynu” [PAP 2019]. Bodnar działanie Kapeli uznaje za społecznie pożyteczne.

Październik 2019: w Sądzie Najwyższym odbywa się rozprawa kasacyjna. Obrońcy Kapeli argumentują, że skazujący wyrok jest niezgodny z prawem krajowym oraz sprzeczny z prawami człowieka. Kapela nie zabiera głosu – zaznacza tylko, że czuje się niewinny. Później publikuje tekst, w którym rozważa, co chciałby powiedzieć sądowi w trakcie rozprawy [Kapela 2016]. 

14 października 2019: Sąd Najwyższy uniewinnia Kapelę. W uzasadnieniu zaznacza, że wersy dodane przez Kapelę „nie zmieniają w zasadzie charakteru tego utworu, jakim jest podkreślanie otwartości narodu polskiego na uchodźców w odniesieniu do tego, co naród polski w przeszłości przeżywał. […] jest to taka tematyka, która wymaga nagłaśniania i nie znajdujemy w sposobie, który został zaprezentowany przez Jana Kapelę, niczego nagannego” [PAP 2019]. Dodaje także, że cel, który przyświecał autorowi, „jak najbardziej zasługuje na aprobatę” [tamże].

Po wyroku uniewinniającym: Kapela deklaruje: „To ważny wyrok nie tylko dlatego, że uznana została oczywistość, że nie należy karać za czyny, które nikomu nie szkodzą, ale też dlatego, że okazuje się, że jednak można twórczo przetwarzać symbole narodowe. Wygrała wolność słowa i twórczości, co mnie bardzo cieszy, ale też motywuje do działania” [Kapela 2016]. Proponuje, by „oprócz wersji dla uchodźców […] nagrać Mazurek genderowy, bo ostatnio, zamiast uchodźcami, nasze władze wolą straszyć LGBT, a przecież jesteśmy nie tylko narodem migrantów, ale również gejów, lesbijek, transów i wszelkich innych nieheteronormatywnych dziwaków” [tamże]. Później na jednym z portali croundfoundingowych uruchamia zbiórkę publiczną na profesjonalne nagranie utworu.

Komentarze 

Wyrok skazujący Kapelę był kwestionowany przez publicystów i prawników. Ks. Andrzej Draguła, publicysta katolicki znany z rozważania oskarżeń wobec artystów, uważał Hymn dla uchodźców za zgodny z chrześcijańskim przesłaniem: „Jest to raczej artystyczna reinterpretacja i aktualizacja hymnu mająca pokazać, iż od momentu powstania tego tekstu zasadniczo zmieniła się sytuacja dziejowa Polski. […] Jesteśmy narodem, który winien czuć się zobowiązany do okazywania rzeczywistej pomocy tym, którzy dzisiaj są w sytuacji zagrożenia życia oraz potencjalnej wojny czy niewoli” [Draguła 2016]. Dodawał także, że „sam fakt dokonania trawestacji hymnu wskazuje raczej na coś przeciwnego [niż lekceważenie], wszak – ze względu na siłę potencjalnego rażenia – przerabia się tylko teksty ważne, a do takich należy hymn” [tamże].

Jan Kulesza, prawnik z Uniwersytetu Łódzkiego, opublikował glosę do wyroku Sądu Okręgowego oraz Sądu Najwyższego. Komentując wyrok skazujący stwierdzał, że Sąd dokonał błędnej interpretacji ustawowych wymogów dotyczących hymnu: 

Nie każde zachowanie może być kwalifikowane jako sprzeczne z ustawą i stanowiące wykroczenie. Ustawa ta nie zakazuje również przekształcania hymnu. Jednostka korzysta z wolności wypowiedzi, która szczególnej ochronie podlega wówczas, gdy wypowiedź dotyczy aktualnych kwestii społecznych czy politycznych. Taką kwestią było przyjmowanie przez Polskę uchodźców. Ponieważ ustawowy obowiązek obywatela ograniczający jego wolność wypowiedzi oparty jest na niedookreślonych pojęciach okazania „czci” i „szacunku”, wykładnia ustawy i wykroczenia musi być dokonywana w sposób zawężający [Kulesza 2019].

W glosie do wyroku Sądu Najwyższego zwrócił uwagę, że w ramach uzasadnień wyroków w sprawie Kapeli odwoływano się do „pozaustawowego kontratypu związanego z działalnością artystyczną” (tzw. kontratyp sztuki), przyjmując jego istnienie „za pewnik” [Kulesza 2020; Kulesza dystansuje się wobec takiego stwierdzenia].