Irreligia, wystawa w Galerii Atelier 340

(2001-2002)

Cenzura nieformalna

obraza uczuć religijnych

wolność słowa

Instytucja kultury

Sztuki wizualne

5 października 2001: w Galerii Atelier 340 w Brukseli zostaje otwarta wystawa Irreligia. Morfologia nie-sacrum w sztuce polskiej zorganizowana z inicjatywy Włodka Majewskiego. Prezentowane są na niej 150 dzieł 41 artystów (m.in. Grzegorza Klamana, Leszka Knaflewskiego, Zofii Kulik, Zbigniewa Libery, Jacka Markiewicza i Roberta Rumasa). Zgodnie z założeniami organizatorów wystawa miała wprowadzić pewną korektę do rozpowszechnionej na Zachodzie opinii, według której Polska jest krajem szczególnie podporządkowanym ortodoksyjnemu katolicyzmowi.

11 listopada 2001: kardynał Józef Glemp potępia wystawę podczas mszy w katedrze brukselskiej: „Nie po raz pierwszy ludziom obrażanym wmawia się, że nie znają się na sztuce” [kar 2001].

Listopad/grudzień 2001: działacze kół prawicowych, reprezentanci środowisk polonijnych oraz posłowie prawicowych partii LPR oraz ZChN publikują na łamach prasy listy protestacyjne domagając się wyciągnięcia konsekwencji prawnych od organizatorów wystawy. Ojcowie Paulini z Jasnej Góry protestują przeciwko wystawie uznając, że został na niej sprofanowany wizerunek Chrystusa i Matki Boskiej [em, pap 2001].

Listopad 2001: kurator wystawy Irreligia, Kazimierz Piotrowski traci pracę w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego (Królikarnia, Oddział MNW) i zostaje przesłuchany przez prokuraturę w sprawie obrazy uczuć religijnych.

9 stycznia 2002: w krakowskim Bunkrze Sztuki odbywa się debata zatytułowana „Irreligia. Morfologia nie-sacrum w sztuce polskiej XX wieku”. Zostaje ona zakłócona przez protesty prawicowych działaczy. Część z nich zostaje ukarana grzywną za naruszenie porządku publicznego przez interweniującą policję.

9 stycznia 2008: Kazimierz Piotrowski wygłasza wykład „IRRELIGIA. Morfologia nie-sacrum w sztuce polskiej XX wieku” w CSW Łaźni. Prelekcja przebiega bez zakłóceń.

Komentarze

Izabela Kowalczyk wpisywała wydarzenia wokół wystawy w szersze zjawisko konfliktu między obrońcami tradycji i narodowo-chrześcijańskich wartości a zwolennikami artystycznej wolności i krytyki społecznej. Zdaniem badaczki będąca efektem tego zjawiska cenzura uderzała nie tylko w artystów, ale również w całe społeczeństwo, jako że godzi w zagwarantowany w Konstytucji dostęp do dóbr kultury i wolność do odbioru sztuki: 

Brak rzetelnej edukacji artystycznej oraz marginalizacja sztuki we współczesnej polityce kulturalnej spowodowały, że sztuka stała się łatwym celem ataków oraz pseudo- czy autocenzorskich działań. Zamykane były przedwcześnie wystawy, zwalniani dyrektorzy, niedopuszczane do prezentacji poszczególne prace; inne prace zaś były wycofywane z wystaw. Nie było w Polsce miejsca na pokazanie wystawy Irreligia, która odbyła się w Brukseli na przełomie 2001 i 2002 roku [Kowalczyk 2007].

BIBLIOGRAFIA:

 

Bik Katarzyna, Spalcie mnie na stosie! – rozmowa z Adamem Rzepeckim, Wyborcza.pl, 21.11.2001, https://wyborcza.pl/7,75410,556788.html [dostęp: 20.07.2024].

 

em, pap, Irreligia po polsku, Wprost.pl, 6.112001,  https://www.wprost.pl/kultura/20481/irreligia-po-polsku.html [dostęp: 27.04.2025].

 

kar, Prymas potępia “Irreligię”, WP.pl, 18.11.2001, https://wiadomosci.wp.pl/prymas-potepia-irreligie-6109053997741185a [dostęp: 27.04.2025].

 

Kowalczyk Izabela, Sztuka, przemoc i demokracja, Obieg.pl, 20.03.2007, https://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/artmix/174 [dostęp: 20.07.2024].

 

Piotrowski Kazimierz, Potwierdzanie braku wiary: o bluźnierstwie i rytualizacji irreligii, Studia Kulturoznawcze 2014, nr 2 (6), s. 91-104.