Maj 2018: Wydawnictwo Dom Spotkań z Historią publikuje książkę Bagaż osobisty. Po Marcu z nazwiskiem Agaty Tuszyńskiej na okładce oraz czterema dodatkowymi osobami wymienionymi na pierwszej stronie jako współautorkami – są to: Dorota Barczak-Perfikowska, Grażyna Latos, Elżbieta Strzałkowska i Wioletta Wejman. Na ostatniej stronie widnieją biogramy współautorek. We Wstępie napisanym przez Tuszyńską pojawia się akapit, w którym opisuje ona wspólną pracę nad książką i dziękuje za „ciekawe wspólne doświadczenie”.
Tło powstania książki: Bagaż osobisty jest wynikiem współpracy rozpoczętej podczas warsztatów mistrzowskich z Agatą Tuszyńską zorganizowanych w 2017 roku przez Dom Spotkań z Historią. Uczestnicy warsztatów pod okiem reporterki pracowali nad materiałami z Archiwum Historii Mówionej dotyczącymi Marca ‘68 i fotografiami Elżbiety Turlejskiej (w roku 1968 na Dworcu Gdańskim fotografowała wyjeżdżających). Fotografie miały wyznaczać „ramę tematyczną dla powstających w czasie warsztatów tekstów”. Pomysł, wraz ze zdjęciami Turlejskiej, przedstawił pisarce Jerzy Neftalin (jeden z bohaterów książki). Zadanie uczestników warsztatów polegało m.in. na przeprowadzeniu wywiadów z ludźmi ze zdjęć:
Materiał się rozrastał, pracy było coraz więcej, warsztaty się kończyły i pani Tuszyńska zapytała nas: „Czy chcecie dalej pracować nad tym wspólnym materiałem, ponieważ jest możliwość wydania książki” – opowiada Grażyna Latos. Biorąca również udział w tych warsztatach Wioletta Wejman zapamiętała i przytoczyła potem w sądzie słowo „współtworzyć”. „Na tym etapie już rozumiałyśmy, że jesteśmy współautorkami. Wydaje mi się, że pozwana też tak sądziła. Wnioskuję to chociażby z maili, w których pisała, że to nasz skarb, nasze wspólne dzieło” […].
Planowany termin publikacji książki: marzec 2018. Podział zadań: wszystkie osoby przeprowadzają i redagują rozmowy z marcowymi emigrantami, tworzą sylwetki bohaterów, komponują z fragmentów wywiadów osobne rozdziały. Zostaje spisana umowa wydawnicza, która określa udziały: Agata Tuszyńska – 60 proc., cztery dziennikarki – każda po 10, w sumie 40 proc. [Krasnowska 2023].
Maj 2020: Francuskie wydawnictwo Éditions de l’Antilope publikuje książkę Bagaż osobisty. Po Marcu w przekładzie Isabelle Jannès-Kalinowski pod tytułem Affaires personnelles. Jedyną oznaczoną autorką jest Agatą Tuszyńską. We wstępie autorka dziękuje czterem dziennikarkom za pomoc w pracy nad książką.
Jesień 2020: Dorota Barczak-Perfikowska, Grażyna Latos i Elżbieta Strzałkowska, jako współautorki książki Bagaż osobisty, kierują do sądu cywilnego roszczenia wynikające z pominięcia ich twórczego wkładu w powstanie książki (do pozwu nie przystąpiła Wioletta Wejman, dokumentalistka koordynująca działania Pracowni Historii Mówionej lubelskiego Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN). Podstawę pozwu stanowi naruszenie praw autorskich w odniesieniu do utworu współautorskiego [Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. nr 24, poz. 83 ze zm.) – art. 1.1 oraz 9.1].
Radca prawny Tomasz Ejtminowicz, pełnomocnik powódek, występuje o ujawnienie umowy między Tuszyńską i francuskim wydawcą. „Jak się okazało, umowę tę pisarka zawarła, jak gdyby była wyłączną właścicielką praw autorskich, i jako właścicielka zapewniła wydawcę, że w żaden sposób nie narusza praw autorskich oraz jest w pełni uprawniona do zawarcia umowy. Dalej jest, że wydawca zobowiązuje się do umieszczenia na okładce nazwiska autora i na odwrocie strony tytułowej następującej informacji o prawach autorskich: «Bagaż osobisty. Po Marcu. Copyright Agata Tuszyńska 2018» […]. O współautorkach z wydania polskiego już nie ma słowa” [Krasnowska 2023].
2020-2023: Trwa proces. Redaktor naczelna wydawnictwa Dom Spotkań z Historią zeznaje: „pierwotnie nazwiska powódek miały być na okładce [wydania polskiego], ale później pozwana [Agata Tuszyńska] zdecydowała, żeby były gdzieś indziej” [Krasnowska 2023].
Zeznania Tuszyńskiej:
To ja jestem autorką warsztatów oraz tej książki mimo ogromnej pracy pań powódek. Chciałam zauważyć, że beze mnie, bez moich uwag i sugestii, mojej pracy, praktyki ta książka by nie powstała. To ja byłam mózgiem tej operacji”. Pozwana przyznaje, że „zgodne ze stanem faktycznym jest to, że w wielowątkowym kształcie książki wszystkie brałyśmy udział” i „każda z nas redagowała książkę”. Pozostałe panie nie są jednak współautorkami, „ponieważ beze mnie one by nie umiały napisać tej książki [Krasnowska 2023].
22 marca 2023: Sędzia Ireneusz Matusiak po analizie dowodów uznaje: „[…] bez tych pań ta książka by nie powstała. […] wszystkie panie przyczyniłyście się w sposób twórczy do powstania utworu. A zatem w ocenie sądu nie podlega żadnej wątpliwości, że mamy do czynienia z utworem współtwórczym. Współtwórcami są zarówno pani Tuszyńska jak i pozostałe panie”; „«podziękowanie» nie wyczerpywało obowiązku poinformowania o współautorkach”. W związku z tym sąd orzeka, że Agata Tuszyńska nie posiadała pełni praw autorskich do samodzielnego decydowania o wydaniu publikacji we Francji i dokonywania w niej zmian. Pominięcie współautorek w oznaczeniu książki było bezprawne, a podpisanie umowy z wydawcą francuskim bez zgody pozostałych autorek było naruszeniem ich praw autorskich. Sędzia nakazuje opublikowanie na stronie internetowej Agaty Tuszyńskiej i na jej profilu facebookowym przeprosin za naruszenie praw osobistych i majątkowych powódek. Sąd przychyla się też do treści pozwu, zasądzając po 3 tys. zł zadośćuczynienia dla każdej z powódek. Wyrok nie jest prawomocny [Kowalski 2023].
Agata Tuszyńska po ogłoszeniu wyroku przekazuje mediom oświadczenie:
Wyrok z 22 marca nie jest wyrokiem prawomocnym i jako taki nie powinien być upubliczniany w sposób dający tylko jednej ze stron efekt dalej idący niż sama treść wyroku. Nie mam uzasadnienia na piśmie. Na pewno złożę apelację.
Książka Bagaż osobisty. Po Marcu powstała z mojej inicjatywy, według mojego pomysłu, z udziałem moich bohaterów i moim nadzorem nad całością. Wyrosła z moich osobistych potrzeb, mojego doświadczenia i rodzinnej historii. Osoby, które zaprosiłam do poznawania mojego warsztatu i sposobu pracy, nie miały wiedzy o Marcu ‘68. Tak, chciałam umożliwić młodym poznanie współczesnej historii i włożyłam wielki wysiłek, by tak się stało. Początkowa współpraca przebiegała w atmosferze wzajemnego szacunku. Najwyraźniej jej zasady nie zostały odpowiednio i jasno sprecyzowane w umowach.
O co poszło? Spór o tłumaczenie jest konsekwencją pierwszego sporu – nieumieszczenia ich nazwisk na okładce polskiego wydania „Bagażu”. Od tego momentu rozpoczął się bojkot książki, nieuczestniczenie w jej promocji. Wydanie francuskie było tylko konsekwencją tej postawy. Pytałam o zgodę na publikację. Otrzymałam ją w zdawkowym mailu [druga strona utrzymuje, że wiadomość dotyczyła wyłącznie zgody na rozpoczęcie prac nad przekładem, a nie samej publikacji – red.]. Nad tekstem, zmienionym i dostosowanym dla francuskiego czytelnika, pracowałam sama. A dalej ruszyła lawina.
Nazwiska pań pomagających w pracy nie zostały pominięte ani w wydaniu polskim, ani w wydaniu francuskim. Nie ukryłam ich istnienia. Forma wydania francuskiego okazała się zdaniem sądu pierwszej instancji nieprawidłowa. Nie zgadzam się z tym. Zaznaczyłam wkład pracy pań i podziękowałam na stronie tytułowej.
Teraz następuje próba zdyskredytowania mojej osoby. Wielka to dla mnie nauczka na przyszłość [Szot 2023].
25 sierpnia 2024: Na profilu FB Agaty Tuszyńskiej pojawia się oświadczenie z przeprosinami:
Agata Tuszyńska przeprasza Grażynę Latos, Dorotę Barczak-Perfikowską oraz Elżbietę Strzałkowską za naruszenie ich autorskich praw osobistych i majątkowych do utworu 'Bagaż osobisty. Po Marcu’ we francuskojęzycznym wydaniu opracowania ww. utworu pt. 'Affaires personnelles’.
Na podstawie treści oświadczenia dziennikarze wnioskują, że sprawa zakończyła się na niekorzyść Tuszyńskiej lub że pisarka zrezygnowała z odwoływania się od wyroku [Tomaszewska-Michalak 2024].
